Εμβόλια & μετεμβολιακές επιπλοκές στο σκύλο και τη γάτα

1. Ποιά είναι τα προτεινόμενα εμβόλια στον σκύλο και στη γάτα σύμφωνα με τα πιο σύγχρονα εμβολιακά προγράμματα;

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται έντονη επιστημονική έρευνα , τα αποτελέσματα της οποίας οδήγησαν σε αναθεώρηση ορισμένων εμβολιακών πρακτικών. Η πρώτη σημαντική αλλαγή είναι η κατηγοριοποίηση των εμβολίων σε:

α) απαραίτητα/ core: εμβόλια που πρέπει να γίνονται σε κάθε σκύλο και γάτα ανεξάρτητα από τις συνθήκες διαβίωσης, καθώς στοχεύουν στην πρόληψη σοβαρών μεταδοτικών νοσημάτων και ζωοανθρωπονόσων.

• Στο σκύλο απαραίτητα θεωρούνται τα εμβόλια για την παρβοϊωση, τη λοιμώδη ηπατίτιδα, τη νόσο Carre και τη λύσσα.
• Στη γάτα αντίστοιχα αυτά για την πανλευκοπενία, τον ερπητοιό, τον καλυκοιό και τη λύσσα.

β) προαιρετικά/ non-core: εμβόλια που εξαρτώνται από τις συνθήκες διαβίωσης του ζώου π.χ. ημιαδέσποτο

• Στον σκύλο αυτά είναι της λεπτοσπείρωσης, της Bortetella bronchiseptica, της παραινφλουένζας και της νόσου Lyme στις ενδημικές περιοχές.
• Στη γάτα αυτά είναι της ιογενούς λευχαιμίας, της B.bronchiseptica και της Chlamydophila felis.

γ) μη προτεινόμενα: εμβόλια των οποίων η αποτελεσματικότητα δεν έχει τεκμηριωθεί με σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα.

• Τέτοια είναι για τον κορωναϊό του σκύλου, τη λοιμώδη περιτονίτιδα (FIP) και την ιογενή ανοσοανεπάρκεια της γάτας (FIV), τη τζιαρντίωση στο σκύλο και στη γάτα.

2. Πόσο συχνά πρέπει να εμβολιάζονται ο σκύλος και η γάτα;

Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή συνίσταται στη μείωση της συχνότητας των αναμνηστικών εμβολιασμών στα απαραίτητα εμβόλια.
Μετά τον 1o αναμνηστικό εμβολιασμό που γίνεται ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του αρχικού εμβολιακού προγράμματος στα κουτάβια και στα γατάκια, οι αναμνηστικοί εμβολιασμοί επαναλαμβάνονται κάθε 3 χρόνια, εκτός αν τα ζώα ζουν σε ιδιαίτερα μολυσμένο περιβάλλον (κυνοκομεία, κέντρα εκπαίδευσης κ.ά.)
Τα προαιρετικά εμβόλια προσφέρουν επίπεδα ανοσίας που είναι προστατευτικά για 1περίπου χρόνο, επομένως σε αυτά οι αναμνηστικοί εμβολιασμοί θα πρέπει να γίνονται ετησίως.

3. Πότε ξεκινούν οι εμβολιασμοί στο σκύλο και στη γάτα;

Οι εμβολιασμοί ξεκινούν σε ηλικία 6-8 εβδομάδων και συνεχίζονται σε μεσοδιαστήματα των 3-4 εβδομάδων μέχρι τη συμπλήρωση της 16ης εβδομάδας.
Σε σκύλους και γάτες που προσκομίζονται μετά την ηλικία των 16 εβδομάδων, είναι αρκετοί 2 εμβολιασμοί σε μεσοδιαστήμα 3-4 εβδομάδων για τους απαραίτητους εμβολιασμούς.
Για τη λύσσα αρκεί ένας μόνο εμβολιασμός σε ηλικία 12 εβδομάδων και έπονται οι αναμνηστικοί κάθε 1-3 χρόνια.

4. Μπορούν τα εμβόλια στο σκύλο και στη γάτα να γίνονται σε μεσοδιαστήματα μικρότερα των 2-3 εβδομάδων;

Οι εμβολιασμοί δεν πρέπει να γίνονται σε μεσοδιάστημα μικρότερο των 2-3 εβδομάδων γιατί υπάρχει κίνδυνος αδρανοποίησης του εμβολιακού αντιγόνου από τη μη ειδική ανοσία(π.χ. ιντερφερόνες) που διεγείρεται ύστερα από κάθε εμβολιασμό.

5. Ποιό πρέπει να είναι το εμβολιακό πρωτόκολλο στα υπερήλικα ζώα;

Τα υπερήλικα ζώα έχουν επαρκή ανοσολογική μνήμη απέναντι σε όλα τα εμβολιακά αντιγόνα στα οποία εκτέθηκαν σε νεαρή ηλικία, με αποτέλεσμα οι αναμνηστικοί εμβολιασμοί να μην χρειάζεται να γίνονται συχνότερα από τα 3 χρόνια.

6. Ποιό είναι το συχνότερο αίτιο αποτυχίας του εμβολιασμού κατά του παρβοϊού (τύφου);

Tο συχνότερο αίτιο αποτυχίας είναι το «κενό ανοσίας», δηλαδή η χρονική εκείνη περίοδος κατά την οποία ο τίτλος των μητρικών αντισωμάτων παρεμποδίζει την ενεργητική ανοσοποίηση του κουταβιού από τον εμβολιασμό και ταυτόχρονα δεν είναι επαρκής ώστε να το προστατεύσει από τη φυσική λοίμωξη. Εξάλλου οι φυλές Rottweiler και Doberman παρουσιάζουν μια γενετικά προκαθορισμένη ανεπάρκεια απένατι στον τύφο, με αποτέλεσμα να νοσούν βαρύτερα και να εμφανίζουν υψηλά ποσοστά θνησιμότητας.

7. Τι προτείνεται όταν σε μια ομάδα σκύλων εμφανιστούν συμπτώματα τύφου ή μόρβας;

Η πιο ενδεδειγμένη λύση είναι ο ομαδικός εμβολιασμός των ζώων με ελαττωμένης λοιμογόνου δύναμης εμβόλια ή η χρήση υπεράνοσου ορού πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

8. Πώς εμβολιάζονται οι γάτες που είναι φορείς του ιού της λευχαιμίας και του ιού της ιογενούς ανοσοανεπάρκειας( AIDS της γάτας);

Οι κλινικά υγιείς γάτες καθώς και εκείνες με ήπια συμπτώματα μπορούν να εμβολιαστούν με τον ετήσιο τριπλό εμβολιασμό, αν και η ανοσιακή τους απάντηση δεν είναι ποτέ επαρκής.

• Γάτες με FIV μπορούν να εμβολιαστούν για την ιογενή λευχαιμία.
• Γάτες που είναι φορείς ιογενούς ανοσοανεπάρκειας θα μπορούσαν να αποφύγουν τους εμβολιασμούς, διότι υπάρχει ο κίνδυνος επιδείνωσης της νόσου.
• Γάτες με ιογενή λευχαιμία δεν μπορούν να εμβολιαστούν έναντι της ιογενούς λευχαιμίας.

9. Πρέπει να εμβολιάζονται τα έγκυα ζώα;

Ο εμβολιασμός είναι ασφαλέστερο να γίνεται 1-2 μήνες πριν τη σύζευξη, αν αυτή είναι προγραμματισμένη. Το ελαττωμένης λοιμογόνου δύναμης εμβόλιο για τον παρβοϊό αντενδείκνυται σε έγκυες γάτες και σκύλους διότι υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης υποπλασίας της παρεγκεφαλίδας και μυοκαρδίτιδας αντίστοιχα.

10. Μπορεί να γίνει εμβολιασμός σε γάτες και σκύλες που θηλάζουν;

Είναι προτιμότερο να αποφεύγεται γιατί η προκαλούμενη καταπόνηση μπορεί να μεταβάλλει τη μητρική συμπεριφορά. Υπάρχει επίσης και μια πιθανότητα η διασπορά του εμβολιακού στελέχους ( τύφος, μόρβα) να προκαλέσει νόσο στα γατάκια και στα κουτάβια, εάν δεν έχουν λάβει πρωτόγαλα ή είναι ανοσοκατεσταλμένα.

11. Μετά την κλινική ίαση ενός σκύλου με τύφο, μόρβα ή λοιμώδη ηπατίτιδα είναι σκόπιμη η συνέχιση των εμβολιασμών για τα νοσήματα αυτά;

Επειδή η φυσική νόσος καταλείπει στον σκύλο πιθανότατα δια βίου ανοσία, τα αντίστοιχα εμβόλια θα μπορούσαν να γίνονται σε αραιότερα χρονικά διαστήματα (κάθε 3 χρόνια).

12. Συνίσταται ο εμβολιασμός σε ζώο με ιστορικό ανοσολογικής αιμολυτικής αναιμίας ή και θρομβοκυτταροπενίας;

Θα πρέπει να γίνονται μόνο τα απαραίτητα ΕΛΔ εμβόλια στα αραιότερα χρονικά διαστήματα. Σε περίπτωση λήψης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, ο εμβολιασμός θα πρέπει να αναβληθεί.

13. Μπορεί ένα υιοθετημένο ή αγορασμένο ζώο που είναι κλινικά υγιές να εμβολιαστεί άμεσα;

Δεν υπάρχει λόγος καθυστέρησης του εμβολιασμού, επειδή είναι σπάνιο ένα κλινικά υγιές ζώο να αρρωστήσει από τα στελέχη του εμβολίου. Τα αποτελέσματα πρόσφατης κλινικής μελέτης σε κουτάβια με παρβοεντερίτιδα που εμφανίστηκε αμέσως μετά τον εμβολιασμό, έδειξαν ότι σε κάθε περίπτωση, η νόσος οφειλόταν στο φυσικό και όχι στο εμβολιακό στέλεχος.

14. Πόσο χρήσιμος είναι ο εμβολιασμός για τη λεϊσμανίωση του σκύλου στην Ελλάδα;

Η αποτελεσματικότητα του υπάρχοντος εμβολιασμού για την πρόληψη της νόσου κυμαίνεται από 80-92% και χορηγείται υποδόρια μόνο στους οροαρνητικούς σκύλους. Το πλήρες εμβολιακό πρόγραμμα περιλαμβάνει 3 δόσεις σε μεσοδιαστήματα 3 εβδομάδων και ετήσιο επανεβολιασμό. Παρότι ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες ο σκύλος να εμφανίσει τη νόσο, θα πρέπει να γίνεται συνδυαστική χρήση εντομοαπωθητικών μέτρων (περιλαίμιο, αμπούλα, spray με σιτρονέλλα) καθώς και ετήσια ορολογική εξέταση, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η υγεία του σκύλου μας.

15. Πρέπει να χορηγείται αντισηπτικό στο σημείο του εμβολιασμού;

Τα αντισηπτικά πρέπει να αποφεύγονται διότι δεν είναι προβλέψιμη η αλληλεπίδρασή τους με τα συστατικά των ΕΛΔ εμβολίων και διότι δεν προσφέρουν κάποιο ιδιαίτερο πλεονέκτημα.

16. Σε ποιο σημείο θα πρέπει να γίνονται τα εμβόλια στη γάτα;

Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΑΑFP η έγχυση :

• Αντιλυσσικού εμβολίου θα πρέπει να γίνεται στην έξω επιφάνεια του οπίσθιου δεξιού άκρου και κάτω από το γόνατο (Rabies-Right)
• Της ιογενούς λευχαιμίας στο ίδιο σημείο αλλά στο αριστερό άκρο (Leukemia-Left)
• Το εμβόλιο για ερπητοϊό -1, καλυκοϊό,παρβοϊό και χλαμύδια στην έξω επιφάνεια του δεξιού ή αριστερού πρόσθιου άκρου κάτω από τον αγκώνα.

Σύμφωνα με την WSAVA :

• Τα αδρανοποιημένα εμβόλια της λύσσας και της ιογενούς λευχαιμίας να γίνονται στην πλάγια κοιλιακή /πλάγια θωρακική χώρα
• Τα ΕΛΔ οπουδήποτε αλλού εκτός από το ακρώμιο, ώστε σε περίπτωση εμφάνισης μετεμβολιακού σαρκώματος να είναι εύκολη η χειρουργική αφαίρεσή του.

17. Πώς εκδηλώνεται η μετεμβολιακή αναφυλακτική αντίδραση;

Σε χρονικό διάστημα 1 ώρας μετά τον εμβολιασμό μπορεί να εμφανιστεί ερύθημα, κνίδωση, περιοφθαλμικό ή διάχυτο αγγειογενές οίδημα, δύσπνοια, γενικευμένη μυϊκή αδυναμία, ωχρότητα βλεννογόνων, ταχυκαρδία, έμετοι/διάρροια, κνησμός και σπανιότερα κυκλοφορική καταπληξία.

18. Ποιά η σχέση των εμβολίων με τα σαρκώματα στη γάτα;

Στη γάτα συνίσταται να αποφεύγονται οι εμβολιασμοί καθώς και άλλες υποδόριες εγχύσεις φαρμάκων (πχ αντιβιοτικές, γλυκοκορτικοειδή βραδείας απορρόφησης) στο ακρώμιο και η χορήγηση του κάθε εμβολίου επιβάλλεται να γίνεται σε διαφορετικό σημείο, για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης σαρκώματος.
Η συχνότερη θέση εμφάνισης των σαρκωμάτων αυτών είναι στην περιοχή του εμβολιασμού (ακρώμιο) και μερικές φορές και σε άλλα σημεία όπως πχ κοιλιακό τοίχωμα.
Η εμφάνισή τους καταγράφεται με την έναρξη χορήγησης των αδρανοποιημένων εμβολίων για τη λύσσα και την ιογενή λευχαιμία. Εκτιμάται ότι η συχνότητα εμφάνισής τους στην Αμερική είναι 1-4/10.000 γάτες , ενώ δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσοστά αυτά είναι σχεδόν μηδενικά στην Ολλανδία και στην Αγγλία όπου και υπάρχει περιορισμένη χρήση του αντιλυσσικού εμβολιασμού.
Ο παθογενετικός μηχανισμός ενοχοποιεί μια γενετική προδιάθεση στις προσβεβλημένες γάτες , ενώ ταυτόχρονα πιθανολογείται η έναρξη της καρκινογένεσης από τη μετεμβολιακή φλεγμονή στα έκδοχα των αδρανοποιημένων εμβολίων.
Ο ιδιοκτήτης οφείλει να παρακολουθεί και να ψηλαφεί το σημείο του εμβολιασμού και να ενημερώσει άμεσα τον κτηνίατρο αν διαπιστώσει :

• Εμφάνιση οζιδίου που δεν υποχωρεί 3 μήνες μετά τον εμβολιασμό
• Η διάμετρος του οζιδίου είναι μεγαλύτερη από 2 εκ.
• Όταν οι διαστάσεις του οζιδίου αυξάνονται 1 μήνα μετά την εμφάνισή του.

Σε γάτα που εμφάνισε “Feline injection site sarcoma-FISS’’ δεν επιτρέπεται να ξαναγίνουν ενέσιμα εμβόλια.

Βιβλιογραφία

1. Day MJ(2006) Vaccines side effects: Facts and fiction. Vet Microbiol 117:51-58.
2. Day MJ, Horzinek MC, Schultz RD (2010a) Guidelines for the vaccination of dogs and cats (compiled by the vaccination guidelines group (VGG) of the world small animal veterinary association (WSAVA) J Small Anim Pract 51:1-32.
3. Day MJ, Horzinek MC, Schultz RD (2010b) World Small Animal Veterinary Association Guidelines for the Owners and Breeders Of Dogs and Cats. http://www.wsava.org/VGG1.htm (accessed 19/03/2011).
4. Doddy FD, Glickman LT, Glickman NW et al (1996) Feline fibrosarcomas at vaccination sites and nonvaccination sites. J Comp Pathol 114 : 165-174.
5. Ford RB (2010) Companion animal vaccines and vaccination. In Ettinger SJ, Feldman EC (eds).Textbook of Veterinary Internal Medicine, 7th edn. Saunders Elsevier, St Luis, 853-862.
6. Gaskell RM, Gettinby G, Graham SJ, Skilton D(2002) Veterinary Products Committee (VPC) working group on feline and canine vaccination.Vet Rec 150: 126-134.
7. Gobar GM, Kass PH (2002) World wide Web-based survey of vaccination practices, postvaccinal reactions, and vaccine site-associated sarcomas in cats. J Am Vet Med Assoc 220: 1477-1482.
8. Bonagura JD, Twedt DC(eds). Kirk’s Current Veterinary Therapy XIV, 3edn.Saunders Elsevier, Philadelphia, 1278-1283.
9. Horzinek MC, Thiry E (2009) Vaccines and Vaccination: the principles and the polemics. J Fel Med Surg 11:530-537.
10. Kirpensteijn J (2006) Feline injection site- associated sarcoma: Is it a reason to critically evaluate our vaccination policies? VetMicrobiol 117: 59-65.
11. Μ.Ε.Μυλωνάκης, Α.Φ.Κουτίνας, Μ.Σαριδομιχελάκης et al (2011), Σύγχρονα εμβολιακά προγράμματα στο σκύλο και στη γάτα: η πρόκληση για ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη πρόληψη, Περιοδικό Ελληνικής Κτηνιατρικής Εταιρίας, 62(3): 257-274.
12. Moore GE, HogenEsch H (2010) Adverse vaccinal events in dogs and cats.Vet Clin North Am Small AnimPract 40: 393-407.
13. Paul MA, Carmichael LE, Childers H, Cotter S, Davidson A et al (2006), 2006 AAHA canine vaccination guidelines revised. J Am Anim Hosp Assoc 42: 80-89.
14. Richards JR, Elston TH, Ford RB, Gaskell RM, Hartmann K et al(2006), The 2006 American Association of Feline Practitioners Feline Vaccine Advisory Panel Report. J Am Vet Med Assoc 229: 1405-1441.